Şiirli Cumalar muhafazakâr bir toplum olmaya, yobazlığa, nefret diline, hurafelere, faşizme, bilim düşmanlığına, Ortadoğu bataklığına gömülmeye karşı bir duruş ve direniştir.

Bu hafta için seçtiğim şair Alfred Lichtenstein, 23 Ağustos 1889 tarihinde Berlin’de doğan Yahudi asıllı Alman şair ve metin yazarıdır. Erlangen Üniversitesi’nde hukuk eğitimi almıştır. Üniversite yıllarında yazmaya başladığı grotesk tarzdaki öykü ve şiirlerle tanınmaya başlamıştır. 1913 yılında hukuk doktorasına başlamıştır. Bu dönemde, yani savaş başlamadan önce yazdığı “Kehanet” şiiri savaşın getireceği yıkımı öngörür özellikler taşımaktadır.

“Bir kez geldi mi -ki işaretlerim var-

uzak kuzeyden ölüm fırtınası.

Her yer ceset kokar.

Başlar büyük katliam.

Bulut kümeleri kararır gökyüzünde,

pençelerini kaldırır ölüm fırtınası:

Tüm aylaklar serilir yere,

Düşer maskeler. 

Dar edilir dünya kızlara.

Gümbürtüyle yıkılır tavlalar.^[i]

Tek bir sinek bile kurtaramaz kendini.

Güzel erkekler yuvarlanır yataklarından.

Çatlar evlerin duvarları.

Çürür balıklar nehirde.

Her şey berbat bir sona doğru gidiyor.

Gıcırdayarak devriliyor otobüsler.”^[ii]

Birinci Dünya Savaşı 28 Temmuz 1914 tarihinde başladı; Alfred Lichtenstein 25 Eylül 1914 tarihinde, savaş başladıktan sonra, iki ay bile geçmeden, Fransa cephesine gönderildikten 13 gün sonra öldü, 25 yaşındaydı. Cepheye gönderilmeden hemen önce “Veda” adlı şiiri yazar; kanımca bu şiir, Dünya edebiyatının zirvelerinden biridir. 

“Ölmeden şiirimi yazıvereyim.

Sessiz olun yoldaşlar, rahatsız etmeyin.

Savaşa gidiyoruz. Tutkalımızdır ölüm bizim.

Ah, bana ağlamadı ki sevgilim.

Bana bağlı olan ne var. Severek katlanıyorum işte.

Anne ağlıyor. Demirden yapılmış olmalı insan.

Güneş ufka doğru düşüşte.

Yakında bir yumuşacık toplu mezara atacaklar beni.

Gökyüzünde uslu akşam kızıllığı yanıyor.

Belki on üç gün içinde ölmüş olacağım.”^[iii] 

Lichtenstein Dünya savaş karşıtı edebiyatının en önemli isimlerinden biri kabul edilmektedir. Yapıtları dilimize çevrilmemiş ve ülkemizde tanınmamaktadır. Birinci Dünya Savaşı üzerine yazılmış çok önemli eserlerden biri olan Hazin Savaş kitabının yazarı Niall Ferguson, Alfred Lichtenstein’ı savaş karşıtı şairlerin ilki olarak kabul eder. Şairin “Muharebe Öncesinde Dua” adlı şiiri savaşın vahşetini, genç insanların savaş karşısındaki çaresizliğini, yaşama tutunma çabasını anlatır: 

“Tanrım beni talihsizlikten koru,

Ey Baba, Oğul ve Kutsal Ruh, 

Güçlü bir patlayıcı çarpmasın bana, 

Piç kurusu düşmanlarımız asla 

Esir almasın, vurmasın beni,

Asla sefalet içinde ölmeyeyim 

Çok aziz vatanımız uğruna.

Bak, çok, ama çok daha uzun yaşamak, 

İnekleri sağmak ve kızlara yumulmak, 

Şu alçak josef’i adamakıllı pataklamak, 

Doyasıya içip sarhoş olmak istiyorum,

Ta ki mutlu bir ölüm canımı alana kadar.

Bak, sana içten dualar okuyacağım, 

Günde yedi defa tespih çekeceğim,

Yeter ki Tanrım, inayetli ihsanınla,

Can almak için arkadaşım Huber’i

Ya da olmazsa Meier’i seç ve beni bağışla.

Ama illaki belayı bulacaksam,

Sakın öyle fena yaralanmayayım. 

Yeterli gör bana ufak bir bacak yarasını 

Veya dirsekten aşağı hafif bir sıyrığı. 

Böylece anlatacak hikayesi olan 

Kahraman gibi döneyim yurduma.”^[iv]

KAYNAKLAR

1. Niall Ferguson, Hazin Savaş 1914-1918, Çeviren Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları 2013. 
2. Vikipedi https://en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Lichtenstein_(writer)
3. https://www.gedichte7.de/prophezeiung.html
4. https://www.gedichte7.de/abschied-lichtenstein.html

DİPNOTLAR

---

^[i] Tavla: At beslenip bakıldığı yer, at ahırı.

^[ii] Almanca aslından çeviren Sevda Demir.

^[iii] Almanca aslından çeviren Sevda Demir.

^[iv] Bu şiir Niall Ferguson’un “Hazin Savaş 1914-1918 adlı kitabından alınmıştır. Çeviren Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları 2013. 

TEŞEKKÜR

Bu yazı, Alfred Lichtenstein’ın iki şiirini Almanca aslından çeviren Sevda Demir’in emeği olmadan yazılamazdı. Teşekkür ediyorum.