İsrail’in 22 Filistinliyi göz altına aldığı haberi Twitter’da TT olmuş durumda, İzmir’de mültecileri taşıyan, insan kaçakçılığı yapan kamyonun sulama kanalına uçması sonucu ölen 22 kişi ancak üçüncü sayfa haberi olabildi, sosyal medyada neredeyse esamisi okunmadı. İkiyüzlüyüz, yaşadığımız toplumsal hezeyan ve nefret dili ile ahlaksızlığın dibine vurmuş bir ülkede yaşıyoruz.

Katliamdan farksız “kaza” 14 Ekim Pazar sabahı meydana geliyor, öğle saatlerine doğru bazı internet haber sitelerinde kısa bir haber yer alıyor. Öğleden sonra saatlerinde olay yerinde 19 kişinin, hastanede ise 3 kişinin daha öldüğünü öğreniyoruz[i]. 13 kişi yaralı… Kurtulan şoför ile ilgili olarak kesinlik kazanmamış bilgi kırıntıları var. İddiaya göre şoför yaralı olarak otostop yaparak hastaneye gidiyor, kendisinin tek başına kaza yaptığını beyan ediyor. Ağır vasıta ehliyeti yok, pek çok suçtan sabıkası var. 15 Ekim günü olay unutulmuş bile; ne gazetelerde ne de sosyal medyada tek satır yok. 13 yaralının akıbeti belirsiz, ölenlerin kimliği, hangi ülkeden, ne zaman geldikleri meçhul. Ters dönerek sulama kanalına uçan kamyonun ve parçalanmış cesetlerin arasındaki cankurtaran yelekleri, olayın insan kaçakçılığı olduğunu, mültecilerin canları pahasına Yunan adalarına gitmek üzere kaçakçılarla anlaştıklarını anlatıyor.

Kropotkin[ii]Anarşist Ahlak adlı kitabında dini veya metafizik öğretilerin dayattığı birey ahlakı ile inceden alay eder. Ona göre köklerini dinden almış ahlak öğretisi ikiyüzlüdür; başka bir kişinin elindeki ekmeği çalan hırsızla, sırtındaki ceketi üşüyen bir kişiye veren özgeci arasında diyalektik bir bağ vardır. Her ikisinin de temel dürtüsü hazdır: Ekmeği çalan karnını doyurduğu için, ceketini veren ise bir başkasının acısını dindirmenin üstünlük duygusu ile benzer haz ve zevk duygusunu yaşar. Ahlaki duruş, birey değil toplumsal yarar üzerinden okunmalıdır. Öte yandan toplumsal yarar için bireyin feda edilmesini, hele bu fedanın din, “toplumsal görev” gibi “yüksek” değerler için yapılmasını reddeder; özgecilik ve bencillik aynı sistemin iki kirletilmiş ucundan ibarettir. Kanımca Kropotkin’in toplumcu bakış açısı da günümüzde cılız kalmıştır; iyi/kötü, ahlaklı/ahlaksız kavramları bireyin varlığını sürdüğü tüm ekosistemle olan ilişkisi üzerinden tanımlanmalıdır. Özcesi, insanlar davranışlarıyla yaşadığı ekosisteme ne ölçüde “yararlı[iii]” olduğu üzerinden geliştirilen bir ahlak kavramı geliştirmek zorundadır.

19. yüzyıl başında yeni gelişen antropoloji biliminin öncüsü bilim adamları “zencilerin” kafataslarını inceleyerek insan olmadıklarına karar vermişti, ABD’li kovboylar için en iyi Kızılderili ölü bir Kızılderili’ydi. Naziler Yahudilerin saf insan ırkını kirleten bir tür böcek oldukları kanaatindeydi. Denizli’de tostçu bir esnaf dükkanına “İran, Suriye ve Afgan müşteri bu işyerine giremez, alışveriş yapamaz. Girerse bu mekânda dayak yer!” yazılı tabela astı[iv]. Sesimiz soluğumuz çıkmıyor, çünkü ikiyüzlü ve ahlaksızız.

Evet, ikiyüzlü ve ahlaksız bir toplum olduk; “bizden” olanın kılına zarar geldiğinde inleyen, ağlayan, çırpınan ama onlarca mültecinin ölümüne kayıtsız, kalpsiz, tepkisiz, duygusuz insanlar haline geldik. Çok rica ediyorum, “haklısınız ama…” diye başlayan cümlelerle yanıtlamayın bu yazımı. “Ama” sözcüğü kendisinden önce gelen fikriyatı kirletir, yok sayar ve hatta düpedüz ırzına geçer.

Son sözü Maşuk İzafi’ye bırakıyorum, güzel okuyun.

 

Kulpsuz taşıdık su testisini, delileri severdik

Suyun soğuğundan, gelinin güzelinden şikâyet etmezdik

Kedi fareyi, fare hamamdaki böceği yerdi

İltimas geçmezdik böceğe, fareye, kediye, germezdi bizi derdi

 

Gözlerimiz çok yamuk gördü, boklarıyla sıvadılar yüzlerini

Tekmil tamam oldu düzen, saklayamaz oldular niyetlerini

Maşuk İzafi der, diliniz de aklınız da çataldır

Ahlaksızlığınız da kenefe düşmüş bir yaşamdır[v]

 

 

Bu yazı 15-16 Ekim 2018 tarihlerinde yazılmıştır.

 

DİPNOTLAR VE KAYNAKLAR

[i]Birgün Gazetesi, İzmir’de mültecileri taşıyan kamyon devrildi: 22 ölü, 14 Ekim 2018.

[ii]Pyotr Kropotkin, Anarşist Ahlak, Kaos Yayınları, Kasım 2013, İstanbul.

[iii]Burada “yararlı” sözcüğünü, aklınızla kavrayabileceğiniz en geniş anlamında okumanızı diliyorum.

[iv]Gazete Karınca, Denizli’de esnaftan mültecilere karşı ırkçı afiş, 16 Ekim 2018.

[v]Maşuk İzafi, Yayımlanmamış şiir, 16 Ekim 2018.