Koronavirüs (COVID-19) yazı dizisi: 11. Bölüm

Avrupa ve ABD’deki COVID- 19 yayılımı tamamen öngörülebilir, büyük ölçüde de önlenebilirdi. Salgının yeni başladığı Afrika ülkeleri bizden ne yapmamayı, birçok Doğu Asya ülkesinden ise ne yapılması gerektiğini öğreniyorlar.

                                Prof. Dr. Devi Sridhar

                               Edinburgh Üniversitesi Halk Sağlığı Uzmanı

Dünya üzerindeki milyarlarca insanın sağlığını tehdit eden, yaşam biçimlerini, kültürel ve sosyal ilişkilerini, iş yaşamlarını, ekonomik koşulları hatta gelenek ve göreneklerini değiştirmeye zorlayan bir pandemi ile karşı karşıyayız. Belki bunu söylemek erken ama muhtemelen bir yıl sonra sağ ve sağlıklı kalanlarımız yeni bir dünyada ve onun dayattığı kurallarla yaşamak zorunda kalacak.

Pandeminin tüm dünya insanlarının birlikte mücadele etmesini gerektiren pek çok özelliği bulunuyor. Bu mücadelenin dinamiklerini ve harekete geçirilmesi gereken enstrümanları “PANDEMİYE KARŞI KÜRESEL MÜCADELE” konulu/başlıklı yazımda yazacağım. Bugünkü yazım, küresel mücadeleyi anlatabileceğim zemini hazırlama ve pandemiye küresel bir bakış kazandırma amacı taşımaktadır. Bu nedenle pandeminin tüm atraksiyonlarını bu yazıda bulmayı beklememenizi öneririm. Bu yazının ele aldığı sosyal, ekonomik, tıbbi pek çok alana rağmen önemli bir eksiği bulunuyor: Test kitleri ve test uygulamasına ait sorunlar. Açıkça ifade etmem gerekirse test kitlerine yönelik hem ülkemizde hem de dünyada trajik bir “kara düzen” yaşandığı kanaatindeyim. Maalesef test kitleri ve uygulamaya ilişkin sorunlar, muhtemelen pandeminin önümüzdeki aylardaki “kaderini” belirleyecek kadar önemli. Bu nedenle salt test kiti konusunu anlatacağım yazımda bu eksiği telafi edeceğim. Bugün size 2020 Mart ayının üçüncü haftası itibarıyla dünyamızı saran pandemiye ait bazıları birbirinden kopuk gibi görünen sosyal ve tıbbi gelişmelerden ve haberlerden söz edeceğim. Yazının başlığından da anlayabileceğiniz gibi size “ortaya karışık” bir yazı hazırladım. İlginizi çektiyse buyurun başlıyoruz.

WHO

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Başkanı Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, üzerindeki ölü toprağını ve siyasi baskının getirdiği tutukluğu atmış gibi görünüyor. Bu hafta içinde her zamanki suya sabuna dokunmaz açıklamalar yerine daha net ve somut mesajlar verdi:

“Salgın, gezegenimizdeki büyük nüfusların hareketini keskin bir şekilde kısıtlayan, okulları ve işletmeleri kapatan, milyonlarca insanı evden çalışmaya zorlayan ve birçok insanın geçim kaynaklarını tamamen kaybetmesine sebep olan bir aşamaya gelmiştir. Hastalık en çok kronik hastalığı olanlara ve yaşlılara en sert darbeleri indiriyor olsa da bu salgında gençler için de bir mesajım var: Yenilmez değilsiniz ve bu virüs sizi haftalarca hastaneye bağımlı kılabilir ve hatta öldürebilir. Hastalanmasanız bile, nereye gittiğiniz ve ne yaptığınız ile ilgili yaptığınız seçimler, başkası için yaşam ve ölüm arasındaki fark olabilir. Koronavirüs pandemisi bugüne kadar 277.000’den fazla insanı enfekte etti ve 12.000 civarında kişiyi öldürdü[i]. Bununla birlikte, doğru rakamların elde edilmesi neredeyse olanaksız, çünkü ölenlerin çoğu başka hastalıklardan da mustaripler ve birçok ülkede test yapılmaması nedeniyle enfeksiyon oranları belirsiz durumda.”

WHO Başkanı’nın oldukça net açıklamasına ve gençlerin de risk altında olduğunu ve asıl taşıyıcıların onlar olduğunu belirtmesine rağmen dünyanın pek çok ülkesinde sokağa çıkan yaşlılar hedef tahtasına alınmış durumda. Oysa durum çok açık, sokaktan çekilmesi gerekenler öncelikle gençler ve erişkinler.

Dünya Sağlık Örgütü’nün en üst düzey yöneticilerinden Mike Ryan yaptığı açıklamada, hükümetlerin koronavirüsü yenmek için kendi toplumlarında sosyal mesafelenme konusunda daha kararlı adımlar atması gerektiğini söyledi. BBC’nin Andrew Marr Show’a verdiği röportajda Mike Ryan, “Gerçekten odaklanmamız gereken, hasta olanları, virüsü taşıyanları ve onların bağlantıda olduğu kişileri bulmaktır” açıklamasını yaptı. Ryan, şu anda güçlü halk sağlığı önlemleri uygulamaya konulmazsa, bu sosyal mesafelendirme tedbirleri kalktığında hastalığın geri sıçrayacağını anlattı.

İngiltere

İngiltere 65.000 emekli hemşire ve doktordan işe dönmelerini istedi ve aynı zamanda son sınıf tıp öğrencilerini de görevlendirme kararı aldı. 80 ilacın ihracatı yasaklandı. İngiltere Başbakanı Boris Jojnson, “ölen ölsün, kalan sağlar bizimdir” anlamına gelen sürü bağışıklaması[ii] yöntemini benimsediklerini açıklamış ve bunun üzerine çok sayıda İngiliz bilim insanı bu fikre karşı çıktıklarını belirten bir bildiri yayınlamışlardı. Başbakan Johnson sürü bağışıklaması fikrinden geri adım atmak zorunda kalmıştı.

Fransa

Fransa’da gençlerin sokağa çıkma ve sosyal mesafelendirme konusundaki tedbirlere meydan okuma eğiliminde olduğu bildiriliyor. 40-150 dolar arasında verilen cezaların yeterince caydırıcı olmadığı iddia ediliyor. Yetkililer sokağa çıkmak için “Arkadaşlarla takılmak” diye geçerli bir nedenin kabul edilemeyeceği açıklamasında bulundu.  Fransa İçişleri Bakanı Cristophe Castaner “Bazıları koyduğumuz kurallara karşı çıktıkları için kendini kahraman gibi görüyor, değilsiniz, siz embesilsiniz” açıklamasını yaptı.

Fransız Liberation gazetesinin verdiği bilgiye göre Başkan Macron, İngiltere Başbakanı Boris Jojnson’un pandemiyle mücadele konusunda gerekli önlemleri almadığı taktirde İngiltere ile Fransa arasındaki tüm sınır geçişlerini kapatacağını bildirdi.  

Fransa Sağlık Bakanı Olivier Veran, COVID-19 nedeniyle bir doktorun hayatını kaybettiğini açıkladı.

İspanya

İspanyol sağlık otoriteleri, koronavirüs salgınının patlak vermesinden bu yana ülkedeki hasta ve ölüm sayısının giderek arttığını bildiriyor.  İspanya, İtalya’dan sonra Avrupa’nın en sancılı ikinci ülkesi haline gelmiş durumda. Sağlık Bakanlığı, Madrid konferans merkezini koronavirüs hastaları için dev bir askeri hastaneye dönüştüreceğini açıkladı.

İtalya

İtalya’daki ölen kişilerin sayısı, 22 Mart itibarıyla bir günde yüzde 18,4’lük bir artış gösterdi. Bu şimdiye kadar bir günde meydana gelen en büyük artış oranı oldu. İtalya’da salgının bu düzeye gelmesinin en önemli sebebinin hükümetin harekete geçmekte çok geç kalması olduğu bildiriliyor. Buna karşılık İtalya Başbakanı halkın koyulan yasaklara uymamakta direndiğini açıkladı.

İtalya’da hastalığın fatalite hızının[iii] Çin’dekinin çok üstüne çıkması bir çok tartışmayı beraberinde getirdi. Bunun en önemli sebebinin Çin’in çok başarılı pandemi yönetimi olduğu iddialarına karşı aşağıdaki nüfus piramitlerini size sunmak istiyorum. İtalya ve Çin’in yaşlı nüfusları arasındaki farkı inceleyin lütfen. (Bu ve benzeri tabloların ayrıntılı analizini “Küresel pandemiyi yönetmek” başlıklı yazımda okuyacaksınız.)  

Kuveyt

Kuveyt hükümetinin akşam 17.00 ile 04.00 arasında sokağa çıkma yasağı ilan ettiği bildiriliyor. Kuveyt Başbakan Yardımcısının açıklamasına göre ülkedeki koronavirüs salgını sebebiyle yürürlüğe giren sokağa çıkma yasağına uymayan kişiler, üç yıla kadar hapis veya 32,000 dolar para cezasına çarptırılacak.

İran

Ülkenin Sağlık Bakanlığı’na göre, İran şu anda Orta Doğu’da koronavirüsün en büyük salgınıyla mücadele ediyor. Açıklanan ve giderek artan ölü sayılarının gerçekte çok daha fazla olduğu tahmin ediliyor.  

İran, geçen yıl haziran ayından beri hapsedilen Fransız akademisyen Roland Marchal’ı serbest bıraktı . Ulusal güvenliği tehdit iddiasıyla beş yıl hapis cezasına çarptırılan Marchal’ın hapishaneden serbest bırakıldığı ve Tahran’daki Fransız büyükelçiliğine teslim edildiği açıklandı. Marchal’ın serbest bırakılmasının, İran’ın koronavirüs salgınıyla savaşmasıyla ilgili olduğu, İran’ın salgın nedeniyle Fransa’dan yardım istediği iddia ediliyor. Bunun yanı sıra Tahran, Covid-19’un yayılmasını engellemek için yaklaşık 85.000 mahkumu serbest bıraktı.

İranlı doktor Şirin Ruhani’nin COVID-19 hastası olmasına rağmen kolunda serumla hasta bakmaya devam ettiği ve vefat ettiği açıklandı. İran’da koronavirüs salgını nedeniyle hayatını kaybeden hekimlerin sayısının 40’a yaklaştığı bildiriliyor.

Gürcistan

Gürcistan, 21 Nisan tarihine kadar koronavirüsün yayılmasını önlemek için ulusal acil durum ilan etti. Başbakan Giorgi Gakharia, basın toplantısında, bu süre zarfında on kişiden fazlasının toplanmasına izin verilmeyeceğini söyledi.

Almanya

Alman yetkililer, koronavirüs enfeksiyonlarının hızla artmasını takiben kamusal yaşam üzerindeki kısıtlamaları artırıyorlar. Almanya’nın Bavyera eyaleti, ülkede kısmi sokağa çıkma yasağı ilan eden ilk eyalet oldu ve birçok işletmeyi kapattı. Almanya, bilim insanlarının sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi konusundaki çağrılarına rağmen sadece sınırlı bir sokağa çıkma yasağı uyguluyor.

Almanya’da okulların kapanması nedeniyle, yardıma ihtiyacı olan ve okulda yemek yardımı alan 500.000 çocuğun beslenme yetersizliğiyle yüz yüze kaldığı düşünülüyor.

ABD

Amerika Birleşik Devletleri’nde üç büyük Amerikan eyaleti, sakinlerini evde kalmaları konusunda uyarıyor. Kısıtlamaların 23 Mart itibarıyla arttırılacağı bildiriliyor. ABD Ulusal Güvenlik Bakanlığı, ABD-Kanada kara sınırı boyunca seyahat kısıtlamalarının 20 Mart’tan 20 Nisan’a kadar süreceğini bildirdi.

Amerikalı epidemiyolog Dr. Eric Feigl- Ding ABD için üç ayrı senaryoyu grafik olarak yayımladı. Aşağıda gördüğünüz tabloda gerekli tedbirlerin alınmaması, yetersiz alınması ve yeterli tedbir alınması halindeki sonucu net olarak görebiliyorsunuz.

ABD Başkanı Trump’ın kendi sağlık danışmanlarıyla ters düşmek pahasına gerçeğe aykırı açıklamalarda bulunduğu biliniyor.

Pandeminin ABD ayağı ile ilgili olarak altı çizilmesi gereken özelliklerden biri çok önemli: ABD’de beklenenin çok üzerinde genç erişkinin hastaneye yatırıldığı veya yoğun bakım gereksinimi olduğu görülüyor. (Bu konudaki ayrıntılar da “Küresel pandemi yönetimi” yazımda yer alacak.)

Meksika

Meksika ve ABD, sınırlarında ortak bir görev gücü oluşturmayı kabul ettiler. Meksika’nın Liga MX futbol liginin başkanı yaptığı açıklamada, koronavirüs test sonucunun pozitif çıktığını açıkladı. Lig Başkanı Enrique Bonilla yaptığı açıklamada “Ciddi belirtilerim yok, yalnız kalarak kendimi karantinaya alacağım” dedi. Meksika birinci lig futbol maçları, bu hafta koronavirüs pandemisinin yayılmasını önlemek için bir sonraki duyuruya kadar ertelendi.

Meksika hükümeti halka açık toplantıları yasaklamadı ama vatandaşlarını kalabalık yerlerde sağlıklı bir mesafe bırakmaya çağırdı.

Japonya

Japonya 2020 Temmuz ayında yapılması planlanan Tokyo Olimpiyatları konusunda zor günler yaşıyor. Tokyo 2020 Olimpiyatları Organizasyon Komitesi Başkanı Toshiaki Endo, komitenin etkinliği ertelemeye veya iptal etmeye karar verme yetkisinde olmadığını söyledi. Toshiaki Endo, erteleme veya iptal etme yetkisinin Uluslararası Olimpiyat Komitesi’ne ait olduğunu ve temmuz ayında etkinliğe ev sahipliği yapma çabalarını sürdürdüklerini açıkladı. Endo’nun bu açıklaması, Norveç Olimpiyat komitesinin, koronavirüs salgını duruncaya kadar Tokyo 2020 Olimpiyatlarının ertelenmesini talep etmesi üzerine yapıldı.

Norveç’in olimpiyatların ertelenmesi çağrısına Kolombiya ve Slovenya’nın da katıldığı ve ABD yüzme takımının da Tokyo Yaz Olimpiyatları’nın bir yıl ertelenmesi çağrısında bulunduğu açıklandı. Dünyanın dört bir yanından sporcular ve spor yetkilileri, Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin ve Tokyo Olimpiyatları Düzenleme Komitesi’nin oyunları erteleme kararını almalarını istiyor.

Endonezya

Endonezya’nın başkentinde önümüzdeki iki hafta boyunca acil durum ilan edildi. Başkent Cakarta’daki Müslüman’lar dini toplantılardan kaçınma doğrultusundaki tavsiyeleri kabul ederken ülkenin başka yerlerinde insanlar camilere gitmeyi sürdürüyor. Endonezya’da bazı Müslüman ileri gelenleri tıbbi önerilere karşı çıkmayı sürdürüyor.

Ürdün

Ürdün ülke çapında sokağa çıkma yasağı ilan etti. Sirenler sokağa çıkma yasağının başlangıcını belirterek acil durumlar ve temel hizmetler hariç 10 milyon kişinin hareketliliğini sınırladı. Ordu, sokağa çıkma yasağını uygulamak için Ürdün’deki ana şehirlerin sokaklarına binlerce asker yerleştirdi. Hükümet yetkilileri sokağa çıkma yasağını ihlal eden herkesin bir yıla kadar hapse atılabileceğini söyledi. Ülke çapındaki kısıtlamaların bir sonraki duyuruya kadar devam edeceği açıklandı. Ürdün Kralı Abdullah’ın olağanüstü hal ilan etmesinin ardından orduya sokağa çıkma yasağı ve diğer tedbirleri uygulama yetkisi verildi. Ürdün Suriye, Irak, Mısır ve İsrail ile kara ve deniz sınırlarını kapattı ve gelen ve giden tüm uçuşları askıya aldı.

Suudi Arabistan

31,93 milyar dolarlık bir destek paketi açıklayan Suudi Arabistan, 21 Mart’tan itibaren 14 gün boyunca tüm yurt içi uçuşların, otobüslerin, taksilerin ve trenlerin askıya alındığını duyurdu. Suudi İçişleri Bakanlığı virüsün yayılmasını önlemek için tüm toplu taşıma araçlarının kaldırılacağını duyurdu.

Suriye

Dokuz yıldır süren savaşın paramparça ettiği Suriye’de Devlet Başkanı Esad Rusya’dan yardım talep etti. Buna karşılık rejim güçleriyle savaşan güçlerin de ABD’den yardım istediği iddia ediliyor.

Kenya

Kenya’da hakimler mahkeme binalarının dışında duruşmalar düzenlemeye başladı.

Hindistan

Hindistan’da salgın yeni başlamış bulunuyor. Hindistan vatandaşları sağlık çalışanlarını desteklemek için balkonlara yığılmışlar!

Pandeminin gelişimi

Aşağıdaki grafiği dikkatle inceleyin. Avrupa ülkelerinden İngiltere, İspanya ve İtalya’daki seyrin Çin’den daha kötü olduğu kolayca görülüyor. ABD’nin son günlerdeki ivmelenme hızına bakılırsa İtalya ve İspanya ile aynı seviyeye çıkabileceği söylenebilir. Bu tabloyu da ilerleyen günlerde “KÜRESEL PANDEMİ YÖNETİMİ” yazımda ayrıntılı açıklayacağım.

Çocuklar, ergenler, gençler

Aşağıdaki diyalogun dünyanın pek çok ülkesinde, yöresinde üç aşağı beş yukarı benzer bir şekilde yapıldığı sanılıyor.

Ergen: Bütün gün evde kalamam. Arkadaşlarım ne olacak?

Ebeveyn: Şaka mı yapıyorsun? Bu ciddi bir durum!

Dünyanın dört bir yanındaki otoriteler gençlerin toplanmasını, bir araya gelmesini engellemeye çalışırken ergen beyni inatla bunun birey olma özgürlüğüne bir darbe olarak algılıyor. Bunun sonucu olarak ebeveynlerle sert çatışmalar yaşanıyor.

Southampton New York’ta, 13-21 yaş arası beş çocuğu olan anne Anastasia Gavalas’la yapılan bir görüşmeden iki cümleyi okuyun:  

“Kendilerini iyi hissediyorlar ve hava güzel, böylece her şeyi yapabileceklerini düşünüyorlar. Kilitli kapıların üzerinden atlayabilseler parkta top oynayacaklar veya açık kalan bir kafe bulup içeri dalacaklar.”

New York’taki çocuk ve ergen psikoloğu olan Rachel Busman, hala gelişmekte olan ergen beyninin dürtüsellik, benmerkezcilik gibi özellikleri nedeniyle yenilmezlik düşüncesine kapıldığını ve bunun kendilerine ya da başkalarına zarar verebileceğini söylüyor:

 “Ebeveynler ne yapmalı? Okulları uzaktan öğrenmeye geçen veya bahar tatiline giren çocuklar, hareket kabiliyeti yüksek gençler virüs kısıtlamalarının izin verdiğinden çok daha fazla özgürlük talep ediyorlar. Onlarla sohbete “bunu yapamazsınız” ile başlarsanız, muhtemelen “Ah evet yapabilirim, ben yetişkin biriyim” türünden bir cevapla karşılaşacaksınız . Bu yüzden onlara hak vermeseniz bile, çocuğunuza bunu anladığınızı söyleyin.”

Yaşadığımız pandemi boyunca, çocuklar, ergenler ve gençlerle ilgili sorunların giderek derinleşeceğini gösteren ve Avrupa basınında ve sosyal medyasında yer alan çok sayıda olay bildiriliyor.

Ekonomi

Dünyamızın sağlık ve ekonomik sistemlerinin bu pandemiye hazırlıksız yakalandığını; siyaset adamlarının ve yöneticilerin insan sağlığından önce ekonomik zararları önemsediğini; kapitalizmin pandemiyle mücadele konusunda çok elverişsiz bir ekonomik/siyasi rejim olduğunu bu yazı dizisinin altıncı bölümü olan “COVID-19: “EKONOMİ TIKIRINDA[iv]” başlıklı yazımda detaylarıyla anlatmıştım. Şimdilik ekleyebileceğim şu: Pandemi 2020 haziran ayına kadar kontrol altına alınırsa sanayi ve üretim sektörleri çok ağır kayıplar pahasına kendilerini toplayabilirler. Ama hizmet sektörlerini kurtaracak formül bilinmiyor. Salgın hazirana kadar kontrol altına alınamazsa? Bunu konuşmayalım daha iyi!

Terminoloji değişikliği

Halk sağlığı uzmanı Dr Masoud Dara, kendisine yönelen “bunun da sırası mı şimdi?” şeklindeki serzenişlere takılmadan terminolojide önemli bir değişiklik yapılmasını talep ediyor. Tüm pandemi boyunca yaygın olarak kullandığımız “sosyal mesafelendirme” kavramını hatalı kullandığımızı, bunun yerine “fiziksel mesafelendirme” kavramının kullanılmasını öneriyor. Dr. Dara, “Bu zorlu zamanlarda sosyal bağlılıklarımızı sürdürmeliyiz, hatta yakınlaştırmalıyız, korumamız gereken fiziksel mesafemizdir, sosyal mesafemiz değil” diyerek önerisini kuvvetle savunuyor. Dara’nın önerisi kulağa çok iyi geliyor; biz Batı kültürü mensuplarına ve ortalama yaşam standartlarını sürdürebilenler için sahiden parlak bir öneri. Ama daha iyi bir sonuca varmak için sizi kısa süreliğine Beyrut’a davet ediyorum.

Almanya’da yayınlanan Die Zeit gazetesi 21 Mart tarihinde bir yazı yayımlamış. Yazı Beyrut’tan Lea Frehse adlı bir gazetecinin kaleminden çıkmış. Gazeteci, Filistinli 25 yaşındaki Sara adlı bir kadınla konuşuyor. Aslında virüs nedeniyle bütün günü evde geçirmesi gerektiğini söylüyor Sara:

 “Ama çok sıkıcı! Burada Beyrut’un en fakir bölgelerinden biri olan Shatila’da sekiz ya da on aile üyesi genellikle iki odayı paylaşır.  Mahalledeki sokakların çoğu o kadar dar ki, aralarından hiçbir araba geçemiyor.  En az birkaç saat daha açık havada kalabilmek için kuzenlerim alacakaranlıkta dışarıda plastik sandalyelerde nargile içiyorlar.” 

Sara küçük bir dükkan işletiyor, otlar, sabun, baharatlar, anason. “İnsanlar baharatın bir tedavi olmadığını zaten biliyor” diyor Sara, “Ama kim kendisini korumak istemez ki?”

Gazeteci Lea Frehse yazısını, eski bir Filistin Mülteci kampı olan, alabildiğine yoksul Shatila mahallesinde iki odada 8-10 kişi yaşayan yoksulları hatırlatarak bitiriyor:

“Sosyal mesafelendirme, evet ama önce onu satın almanız gerekiyor!”

TIP

Saygın tıp dergisi The New England Journal of Medicine’da yayınlanan bir makaleye göre COVID-19’u asemptomatik olarak geçiren kişilerle semptom veren kişilerin aynı virüs yüküne sahip olduğu açıklandı. Anlamı şu, belirti gösteren ve göstermeyenlerin hastalığı bulaştırmaları açısından fark bulunmuyor!

CDC tarafından verilen rakamlara göre, ölüm oranları 65 yaş üstünde daha fazla olsa da 20-59 yaş arasındakilerin hastalığa yakalanma oranları çok daha yüksek. Hastaneye yatanların %40’ı 20-59 yaş arasında. Yoğun bakımdakilerin %12’si 12-44 yaş aralığında.

İngiltere’de çocuk enfeksiyon hastalıkları profesörü Debby Bogaert, COVID-19 hastalığının buzdağına benzediğini söyleyerek aşağıdaki grafiği yayımladı.

Amerikalı epidemiyolog Dr. Eric Feigl- Ding İtalya’da COVID-19 nedeniyle ölümlerin yaş ve cinsiyete göre dağılımını gösteren bir tablo yayımladı.

Kolayca görebileceğiniz gibi 90 yaş üstündekiler hariç olmak üzere tüm yaş gruplarında erkek ölümleri 2-3 kat daha yüksek. Erkeklerde COVID-19 ölümlerinin yüksekliği Çin’de de görülmüştü. Ancak Çin’de erkeklerin ölüm oranları kadınlardan 1,6 kat daha fazlaydı ve Çinli erkeklerin daha fazla sigara içmesiyle açıklanmıştı. Oysa İtalya’da erkeklerin sigara içimi kadınlardan sadece %26 daha fazla. Bu haliyle sigara içimi tek başına bu tablodaki 2-3 kat farkı açıklamıyor. Dr. Feigl bu konuda bir hipotez oluşturmamış ve sadece durumu sunmakla yetinmiş. Benim kanaatime göre İtalyan erkekleri kadınlara göre daha hareketsiz, obez, diabetik ve yüksek tansiyona sahipler. Elbette bu iddiamın İtalya’daki kronik hastalıklar istatistiklerini inceledikten sonra doğrulanması gerekiyor.

Dünyanın dört bir köşe bucağındaki medya ve sosyal medya organlarında koronavirüslerin plastik, cam, paslanmaz çelik, kumaş, kağıt üzerinde yüzeyde kalma sürelerini gösteren bazı bilgiler dolaşıyor. Ayrıca virüsün havada 3 saat asılı kalabildiği yazılıyor. Yapılan laboratuvar çalışmaları bu bilgilerin yanlış olmadığını ama bu sürelerin klinik olarak herhangi bir öneme haiz olmadığını gösteriyor. Özcesi, virüsün paslanma çelik üzerinde 2 gün kalabilmesi, hala hastalık yapma gücüne sahip olduğunu göstermiyor. Havada asılı kalma süresine ait bilgiler de tümüyle deneysel ve bronkoskopi, hastayı entübe etme gibi tıbbi girişimler dışında bir anlam taşımıyor.

COVID-19 ve sosyal eşitsizlikler

Edinburgh Üniversitesi Halk Sağlığı profesörü Devi Sridhar, Undark dergisinde yayımlanan makalesinde COVID-19 testine kolayca erişebilen zenginleri yazdı.

“Aktörler Idris Elba, Tom Hanks ve Rita Wilson. İngiliz futbol menajeri Mikel Arteta. Los Angeles Lakers basketbol takımının çoğunluğu. Liste daha uzun…

Tüm bu tanınmış insanların ortak noktası nedir? Hepsi koronavirüs SARS-CoV-2 testlerine hızla erişebildiler. Koronavirüs testi, ünlü ve zenginler arasında en çok talep gören “lüks” mal olurken, nüfusun geri kalanının erişemeyeceği bir yerde bulunuyor. Bir Londra kliniği şu anda bu testi 375 İngiliz Sterlini (yaklaşık 432 $)  karşılığında sunuyor, ancak talep o kadar yüksek ki rezervasyon yaptırmak bile özel bağlantılar gerektiriyor.”

Prof. Devi Sridhar, saydığı zenginlerin tanı testine bu kadar kolayca ulaşabilmeleri mümkünken, İngiltere’de COVID-19 hastalarıyla doğrudan temas halinde olan sağlık çalışanlarına test yapılmadığını yazıyor makalesinde:

“Bu kabul edilemez bir risktir. İtalya’da en az 2.629 sağlık çalışanı koronavirüs ile enfekte oldu ve vakaların yüzde 8,3’ünü oluşturmuştur. Çin, 30 yaşlarında birkaç genç doktoru virüse kurban verdi. ABD’de, devam eden ve sorumsuz bir test eksikliği, hastane çalışanlarını tehdit ediyor.

Bir salgında sağlık işgücü en değerli kaynağımızdır. Maskelerden ve ventilatörlerden farklı olarak, doktorlar, hemşireler ve diğer sağlık personeli, yıllarca bu virüsle savaşmak ihtiyaç duyduğumuz becerileri kazanmak için eğitim aldılar ve bunları kolayca yenilemek imkansızdır. Sağlık çalışanlarımızı bu salgının başlarında kaybedersek virüse karşı savaşı kaybedeceğiz.”

Sonuç

Sonuç yazısını pandemi kontrol altına alındığında yazacağım. O zamana kadar ben yazmaya sizler okumaya devam edeceğiz.

NOT

Yeniden hatırlatıyorum: Yazılarımla ilgili olarak eleştiri ve önerilerinizi doganalpdemir@gmail.com e-posta adresime yazabilirsiniz. Tümüne cevap yazacak zaman bulamasam da tümünü okuduğumu bilmenizi isterim. Ayrıca yazılarımı düzenli takip edebilmek için bu siteye e-posta abonesi olabilir veya mesajlaşma uygulaması olan Telegram’da https://t.me/doganalpaslan kanalını takip edebilirsiniz.

DİPNOTLAR

---

[i] Bu verilen sayıların aradan geçen günlerde artmış durumda olduğunu hatırlatmak isterim.

[ii] Sürü bağışıklaması: BU konuyu “SOSYAL YAŞAMI KİLİTLEYİN” başlıklı yazımda anlatmıştım. Okumak için tıklayın: https://doganalpdemir.com/2020/03/16/elinize-sosyal-yasami-kilitleyin/

[iii] Fatalite hızı: Bu kavramı koronavirüs yazı dizisinin ilkinde anlatmıştım: https://doganalpdemir.com/2020/02/04/wuhan-virusu/

[iv] COVID-19: EKONOMİ TIKIRINDA başlıklı yazımı okumak için tıklayın: https://doganalpdemir.com/2020/03/06/koronavirus-ekonomi-tikirinda/

KAYNAKLAR:

1– Kelly McBride Folkers, Arthur Caplan, False Hope about Coronavirus Treatments, Scientific American, on March 20, 2020. https: //blogs.scientificamerican.com/observations/false-hope-about-coronavirus-treatments/

2– Coronavirus: Here’s what’s happening on March 22, CBC news, Mar 22, 2020. https: //www.cbc.ca/news/canada/coronavirus-covid19-canada-world-march22-1.5505972

• 3- SARS-CoV-2 Viral Load in Upper Respiratory Specimens of Infected Patients, The New England Journal of Medicine, March 19, 2020. https: //www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMc2001737

• 4-Lea Frehse, Corona und der Pleitegeier, Die Zeit, 21. März 2020. https: //www.zeit.de/politik/ausland/2020-03/libanon-beirut-coronavirus-covid-19-social-distancing

• 5-Leanne İtalie, Parents, police struggle to herd the young in virus outbreak, AP News, March 20, 2020. https: //apnews.com/6eb1c0c83b87eac98611ac45625de63f
• 6- Mexican soccer league president says he has coronavirus, AP News, March 21, 2020 https: //apnews.com/44c806c85e004d4df85d3eb4b6b94a9d
• 7- Georgia declares national emergency until April 21, Trend news agency, 21 March 2020. https: //en.trend.az/scaucasus/georgia/3211515.html
• 8-Latest on the coronavirus: WHO warns young people ‘not invincible,’ death toll exceeds 11,400, Hürriyet Daily News, March 21 2020. https: //www.hurriyetdailynews.com/latest-on-the-coronavirus-who-warns-young-people-not-invincible-death-toll-exceeds-11-400-153162
• 9-President Rouhani expects virus restrictions in Iran to ease in two weeks, PressTv, 21 March 2020. https: //www.presstv.com/Detail/2020/03/21/621300/Hassan-Rouhani-COVID-19-Iran-coronavirus
• 10-France says Iran has released academic Roland Marchal, The National News, March 21, 2020. https: //www.thenational.ae/world/mena/france-says-iran-has-released-academic-roland-marchal-1.995273
• 11-Norway Joins Nations Request Rescheduling of Tokyo Olympics, VOA News,  March 21, 2020. https: //www.voanews.com/science-health/coronavirus-outbreak/norway-joins-nations-request-rescheduling-tokyo-olympics
• 12-Younger Adults Make Up Big Portion of Coronavirus Hospitalizations in U.S., 2020. 03. 18., The New York Times, 18. 03.2020.
• 13-Devi Sridhar, For the Rich, Covid-19 Protections. For Health Workers, a Shrug, Undark, 03.19.2020.

KAYNAK OLARAK KULLANILAN TWİTTER HESAPLARI

1- CDC Twitter hesabı

2- Dr. Eric Feigl- Ding (Epidemiyolog)  Twitter hesabı

3- Dr. Mike Ryan (Halk Sağlığı Uzmanı, WHO yöneticisi) Twitter hesabı. .

4- Dr. Tom Frieden, CDC Yöneticisi Twitter hesabı.

5- Doç. Dr. Çağhan Kızıl, Twetter hesabı.

6- Dr. Robert R. Redfield, CDC Başkanı.

7- Ronald Klain, Twitter hesabı.

8- Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, (WHO Başkanı) Twitter hesabı.

9- Prof. Dr. Devi Sridhar, (Halk Sağlığı Uzmanı) Twitter sayfası.

10- Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, (Enfeksiyon hastalıkları uzmanı) Twitter hesabı.

11- Donald Trump, (ABD Başkanı) Twitter hesabı.

12- Prof. Dr. Debby Bogaert, (Çocuk Enfeksiyon hastalıkları uzmanı) Twitter hesabı.

13- WHO Twitter hesabı

Kapak görseli kaynağı:

Frankfurter Allgemeine Zeitung, 22 Mart 2020.